Dywersyfikacja białka – wyzwanie dla polskiego rolnictwa

W związku ze zbliżającym się posiedzeniem Rady Unii Europejskiej ds. Rolnictwa i Rybołówstwa, zaplanowanym na 14 lipca 2025 roku, Green REV Institute zwróciło się do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z apelem o aktywne i zdecydowane zaangażowanie Polski w europejską debatę na temat przyszłości sektora rolno-spożywczego oraz kierunków rozwoju strategii dywersyfikacji źródeł białka – zarówno na poziomie unijnym, jak i krajowym.

W dobie globalnych wyzwań, takich jak zmiany klimatu, presja na zasoby naturalne czy rosnące potrzeby zdrowotne społeczeństw, dywersyfikacja źródeł białka staje się jednym z kluczowych elementów budowania odpornego, zrównoważonego i suwerennego systemu produkcji żywności. Szczególnie istotne znaczenie ma rozwijanie białka roślinnego przeznaczonego do bezpośredniego spożycia przez ludzi, które może przyczynić się do ograniczenia negatywnego wpływu sektora rolno-spożywczego na środowisko oraz zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego.

Przykładem skutecznej polityki publicznej jest Dania, która w październiku 2023 roku opublikowała „Action Plan for Plant-Based Foods” – pierwszy na świecie rządowy plan promujący dietę roślinną zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Wdrażając tę strategię, Dania inwestuje w badania, rozwój i infrastrukturę produkcji białek roślinnych oraz tworzy korzystne ramy prawne i finansowe sprzyjające innowacyjności sektora spożywczego. Polska, dysponując silnym sektorem rolniczym, ma szansę wykorzystać podobny model, aby stać się liderem transformacji żywnościowej w Europie Środkowo-Wschodniej.

Green REV Institute zwraca uwagę, że skuteczna transformacja systemu żywnościowego wymaga współpracy międzyresortowej – angażującej nie tylko Ministerstwo Rolnictwa, ale również resorty zdrowia, klimatu i środowiska, edukacji, finansów oraz funduszy i polityki regionalnej. Kształtowanie zdrowych i zrównoważonych wyborów żywieniowych nie może opierać się wyłącznie na decyzjach konsumenckich. Potrzebna jest spójna polityka publiczna, która zapewni dostępność zdrowej żywności dla wszystkich, niezależnie od miejsca zamieszkania czy poziomu dochodów.

W tym kontekście kluczowe znaczenie mają działania takie jak rozwój edukacji żywieniowej i roślinnych opcji w szkolnych stołówkach (zgodnie z postulatami kampanii Roślinna Szkoła), wprowadzenie regulacji ograniczających promocję produktów odzwierzęcych na rzecz promowania białek roślinnych zgodnych z zaleceniami zdrowotnymi i środowiskowymi, a także współpraca z sieciami handlowymi w celu tworzenia przyjaznego środowiska zakupowego. Równocześnie konieczne jest wdrożenie instrumentów finansowych – w tym obniżenie VAT na żywność roślinną, dotacje dla lokalnych producentów oraz wsparcie rozwoju infrastruktury i innowacyjnych rozwiązań w przetwórstwie. Ważnym narzędziem kształtowania rynku pozostają również publiczne zamówienia żywnościowe, które powinny promować zdrowe i zrównoważone produkty roślinne, a także regulacje dotyczące wyżywienia zbiorowego, obejmujące placówki oświatowe.

W świetle trwającej debaty o przyszłości europejskiego rolnictwa, Green REV Institute podkreśla konieczność opracowania i wdrożenia Polskiej Strategii dla Bezpiecznej Żywności, w której roślinne źródła białka stanowiłyby jeden z priorytetów. Kluczowe jest także zwiększenie inwestycji w badania i rozwój w zakresie innowacyjnych metod pozyskiwania i przetwarzania białek roślinnych oraz stworzenie stabilnych warunków rynkowych sprzyjających rozwojowi sektora roślinnego. Transformacja modelu białkowego powinna unikać rozwiązań, które pogłębiają problemy związane z przemysłową hodowlą zwierząt. W obliczu pojawiających się alternatywnych źródeł białka – takich jak owady – niezbędne jest stosowanie zasady ostrożności, z uwzględnieniem potencjalnych zagrożeń środowiskowych, zdrowotnych i etycznych.

Tylko całościowe podejście do wyzwań żywnościowych pozwoli na budowę nowoczesnego, bezpiecznego i odpornego systemu żywnościowego, który będzie odpowiadał na potrzeby społeczne i klimatyczne XXI wieku.

Photo: Ricardo Gomez Angel / Unsplash