Głos Green REV Institute w debacie o żywieniu szpitalnym

Fundacja Green REV Institute opublikowała oficjalne stanowisko w odpowiedzi na projekt rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia dotyczący standardów organizacyjnych żywienia pacjentów i pacjentek w szpitalach. Fundacja wyraża poważne zaniepokojenie brakiem uwzględnienia diety roślinnej jako równorzędnej i dostępnej opcji żywieniowej. W ocenie organizacji projekt, w obecnym brzmieniu, może prowadzić do naruszenia podstawowych praw pacjentów, w tym prawa do poszanowania światopoglądu (art. 9 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej), wolności sumienia (art. 53 Konstytucji RP) oraz zasady równego traktowania (art. 21 Karty Praw Podstawowych UE).

Najpoważniejszy zarzut dotyczy całkowitego pominięcia codziennej, zbilansowanej diety wegańskiej w szpitalnym katalogu diet – zarówno dla osób dorosłych, jak i dzieci. Fundacja podkreśla, że przewidziane w projekcie zamienniki produktów odzwierzęcych, takie jak napoje roślinne czy roślinne substytuty nabiału, mogą być stosowane jedynie w wyjątkowych, ściśle określonych przypadkach, co w praktyce wyklucza możliwość regularnego stosowania diety wegańskiej. Jednocześnie projekt wprowadza obowiązek serwowania mięsa lub ryb co najmniej trzy razy w tygodniu, nie oferując przy tym żadnych pełnowartościowych alternatyw dla pacjentów, którzy – z powodów etycznych, religijnych bądź zdrowotnych – eliminują produkty odzwierzęce. Fundacja uznaje ten brak za przejaw systemowej dyskryminacji, która uderza w osoby wyznające spójny światopogląd związany z weganizmem.

Zwrócono również uwagę, że pacjent szpitalny jest w pełni zależny od instytucjonalnego systemu żywienia. W takich warunkach brak możliwości spożywania posiłków zgodnych z osobistymi przekonaniami może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych i psychologicznych – od niedożywienia, przez stres, aż po naruszenie godności. Fundacja przypomina, że według orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz konstytucyjnych norm krajowych, weganizm jako forma światopoglądu zasługuje na ochronę prawną równą tej, którą gwarantuje się religii.

W dokumencie wskazano też na istotne braki w odniesieniu do wybranych grup pacjentów. Kobiety w ciąży i karmiące nie mają zapewnionego prawa do diety roślinnej, mimo że liczne badania naukowe potwierdzają jej bezpieczeństwo, o ile jest prawidłowo zbilansowana. Również dzieci i młodzież, nawet jeśli na co dzień żywią się w sposób wegański, w przypadku hospitalizacji nie mają gwarancji otrzymania odpowiednich dla siebie posiłków. W rezultacie, zamiast zbilansowanych dań roślinnych, często dostają posiłki eliminacyjne – ubogie w składniki odżywcze lub niezgodne z ich przekonaniami. Green REV Institute zauważa, że wiele krajów Unii Europejskiej, takich jak Finlandia czy Hiszpania, już wdrożyło rozwiązania gwarantujące opcję wegańską w instytucjach publicznych – w tym w szpitalach, szkołach i przedszkolach.

Kolejną kwestią budzącą niepokój Fundacji jest całkowite wyłączenie z rozporządzenia pacjentów hospitalizowanych poniżej 24 godzin. W projekcie założono, że w tych przypadkach nie ma potrzeby zapewniania posiłków, co jednak może prowadzić do realnego wykluczenia żywieniowego, szczególnie gdy pacjent przebywa w placówce przez kilka godzin i nie ma możliwości spożycia własnego jedzenia zgodnego z dietą.

Green REV Institute zwraca także uwagę na nieprecyzyjne zapisy dotyczące roli dietetyków. Choć projekt dopuszcza możliwość konsultacji z dietetykiem, nie jest to obowiązek, a kompetencje specjalistów nie są jasno określone. Fundacja podnosi, że w Polsce wielu dietetyków nie posiada aktualnej wiedzy na temat diet roślinnych, co wynika m.in. z braków w programach kształcenia akademickiego. W konsekwencji decyzje o rodzaju diety pacjenta mogą być podejmowane w oparciu o uprzedzenia, a nie rzetelną wiedzę medyczną i żywieniową.

W reakcji na te problemy Fundacja przedstawiła konkretne propozycje zmian legislacyjnych. Postuluje wprowadzenie zapisu gwarantującego codzienny dostęp do pełnowartościowej diety roślinnej, usunięcie z rozporządzenia języka o charakterze wartościującym (takiego jak określenia „produkty naśladujące mleczne”) oraz rozszerzenie informacji zawartych w szpitalnych jadłospisach – tak, by uwzględniały zgodność posiłku z deklarowaną przez pacjenta dietą.

Green REV Institute podkreśla, że prawo do wyboru diety zgodnej z przekonaniami nie jest przywilejem, lecz elementarnym prawem człowieka, które powinno być respektowane przez państwo. W ocenie Fundacji brak odpowiednich regulacji może prowadzić do naruszenia zasady równości wobec prawa oraz do pogłębienia nierówności w dostępie do usług publicznych. Organizacja zadeklarowała gotowość do współpracy z Ministerstwem Zdrowia nad stworzeniem przepisów, które zagwarantują każdej pacjentce i każdemu pacjentowi dostęp do bezpiecznego, wartościowego i etycznego żywienia – niezależnie od światopoglądu, stylu życia czy stanu zdrowia.

Treść stanowiska: https://bezpiecznazywnosc.org/2025/07/16/stanowisko-green-rev-institute-dotyczace-zywienia-w-szpitalach/

Photo: Pixabay