Pierwsza w Polsce konferencja poświęcona szczurom

Fundacja W imię Zwierząt zaprasza na pierwsze w Polsce interdyscyplinarne wydarzenie poświęcone szczurom – zwierzętom, które od wieków wzbudzają skrajne emocje: od lęku po fascynację. Konferencja odbędzie się 13 grudnia 2025 roku, w godzinach 12:00–16:00, w Centrum Kultury Dworek Białoprądnicki w Krakowie.

Celem spotkania jest zmiana sposobu, w jaki postrzegane są szczury – z „niechcianych gości” w mistrzów przetrwania, zasługujących na zrozumienie i szacunek. Wydarzenie połączy głosy naukowczyń i naukowców, artystek i artystów, aktywistek i aktywistów oraz osób zajmujących się etyką, tworząc przestrzeń do rozmowy o współistnieniu ludzi i zwierząt w miejskim ekosystemie.

Towarzyszącym punktem programu będzie miniwystawa sztuki poświęcona szczurom, pokazująca ich miejsce w kulturze i wyobraźni współczesnych twórców. Organizatorzy zachęcają do spojrzenia na te zwierzęta z nowej, empatycznej perspektywy – opartej na wiedzy, a nie na uprzedzeniach.

„Szczury mieszkają tuż obok nas – w piwnicach, kanałach, wśród miejskich zakamarków. Towarzyszą człowiekowi od tysiącleci, ale wciąż pozostają jednymi z najbardziej niezrozumianych zwierząt na Ziemi. W kulturze funkcjonują jako symbol brudu, zagrożenia, czegoś obcego. A przecież to inteligentne, społeczne, uczące się stworzenia, które potrafią współpracować, opiekować się sobą nawzajem i tworzyć złożone relacje społeczne” – podkreślają organizatorzy wydarzenia.

Podczas konferencji wystąpią osoby zajmujące się krytycznymi studiami nad zwierzętami, humanistyką środowiskową, ochroną prawną zwierząt, sztuką oraz ratowaniem i adopcjami szczurów laboratoryjnych. Tematy rozmów dotyczyć będą m.in. humanitarnych metod współistnienia z tymi zwierzętami, języka, którym opisuje się tzw. „szkodniki”, a także roli szczurów w ekosystemie miejskim.

Jedną z prelegentek będzie dr Gabriela Jarzębowska, autorka wystąpienia „Od szkodnika do sąsiada: relacje międzygatunkowe w warunkach współzamieszkiwania”. Badaczka analizuje kulturowe i polityczne sposoby konstruowania wizerunku szczura w polskiej przestrzeni miejskiej oraz proponuje alternatywne podejście oparte na zarządzaniu współzamieszkiwaniem – uznaniu szczura za element miejskiego ekosystemu, prewencji infrastrukturalnej zamiast eksterminacji oraz rozwijaniu narracji empatii i edukacji środowiskowej.

Dr Gabriela Jarzębowska jest badaczką zajmującą się krytycznymi studiami nad zwierzętami i humanistyką środowiskową. W rozprawie doktorskiej analizowała kulturowe i ideologiczne uwarunkowania programów kontroli populacji szczurów. Obecnie bada przemiany w praktykach wobec zwierząt gospodarskich w PRL, ich związek z dyskursem postępu i modernizacji oraz zmieniające się zwyczaje konsumpcyjne.

Jest stypendystką Fulbrighta na Uniwersytecie Wesleyan (pod opieką prof. Kari Weil) i laureatką Nagrody Ministra dla Wybitnych Młodych Naukowców. Dwukrotnie otrzymała grant Narodowego Centrum Nauki, uczestniczyła w sieci Seedbox na Uniwersytecie Linköping, a jako badaczka wizytująca współpracowała z Uniwersytetem Kalifornijskim w Santa Cruz, Stanford University i Rachel Carson Center. Jej książka „Czystka gatunkowa. Tępienie szczurów jako praktyka kulturowa w Polsce powojennej” (IBL PAN, 2021) ukazała się również po angielsku jako „Species Cleansing. The Cultural Practice of Rat Control” (Vandenhoeck & Ruprecht / BRILL, 2024).

Udział w konferencji jest bezpłatny. Obowiązuje rejestracja przez formularz.

Photo: Nikolett Emmert on Unsplash