Przyjęto Strategię rozwoju metropolii warszawskiej do 2040 roku

Walne Zgromadzenie Członków Stowarzyszenia „Metropolia Warszawa” (WZC SMW) przyjęło Strategię rozwoju metropolii warszawskiej do 2040 roku (SRMW). Wcześniej jej przyjęcie zarekomendował Zarząd Stowarzyszenia. Dokument stanowi kluczowy element współpracy 79 samorządów – miasta stołecznego Warszawy, dziewięciu powiatów oraz gmin regionu warszawskiego stołecznego. W pracach grup tematycznych uczestniczyła Anna Spurek, prezeska Green REV Institute.

Strategia wyznacza wspólny kierunek działań rozwojowych na najbliższe 15 lat, obejmując m.in. kwestie zielonej transformacji, ochrony środowiska oraz odporności metropolii na kryzysy klimatyczne, społeczne i gospodarcze. W dokumencie położono nacisk na transformację energetyczną, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, poprawę jakości powietrza, wód i gleb oraz rozwój zielonej infrastruktury.

Strategia przewiduje działania wzmacniające odporność metropolii na różnorodne zagrożenia – zarówno środowiskowe (susze, powodzie, zanieczyszczenia), społeczne (migracje, zmiany demograficzne), jak i gospodarcze (zakłócenia w łańcuchach dostaw, kryzysy energetyczne). Kluczowe znaczenie mają tu planowanie przestrzenne oparte na zasadzie zrównoważonego rozwoju, efektywne gospodarowanie zasobami naturalnymi oraz współpraca między samorządami w budowaniu wspólnej odporności.

Jednym z elementów Strategii jest także budowanie samowystarczalności regionu poprzez rozwój lokalnych łańcuchów dostaw żywności, ochronę użytków rolnych oraz wsparcie rolnictwa miejskiego i ekologicznego, które razem przyczynią się do stworzenia zrównoważonego systemu żywnościowego i poprawy bezpieczeństwa żywnościowego.

Przyjęcie Strategii umożliwia ponadto dostęp do środków unijnych w ramach instrumentu Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) i rozpoczyna prace nad pierwszym Wieloletnim Planem Działania metropolii warszawskiej na lata 2026–2028, który określi priorytety i przedsięwzięcia do realizacji w najbliższym trzyletnim okresie.

Metropolia warszawska, obejmująca 79 jednostek samorządu terytorialnego. Funkcjonuje jako zintegrowany obszar współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Współpraca ta została formalnie zapoczątkowana w 2018 roku poprzez wspólną deklarację gmin i powiatów. Obejmuje ona m.in. koordynację transportu publicznego, realizację ZIT, wymianę doświadczeń oraz wspólne planowanie inwestycji.

Nowa Strategia Rozwoju Metropolii Warszawskiej do 2040 roku została opracowana w odpowiedzi na zmieniające się uwarunkowania społeczne, gospodarcze i środowiskowe – w tym pandemię COVID-19, wojnę w Ukrainie, transformację energetyczną i priorytety Unii Europejskiej w zakresie zielonej i cyfrowej gospodarki. SRMW integruje działania na poziomie ponadlokalnym, wzmacniając współpracę samorządów i umożliwiając efektywne sięganie po środki zewnętrzne.

Dokument działa synergicznie z innymi instrumentami strategicznymi: Strategią Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych dla metropolii warszawskiej 2021–2027+ oraz Planem Zrównoważonej Mobilności Miejskiej 2030+ (SUMP MW), tworząc spójny system planowania rozwoju. Strategia ma charakter integrujący – nie zastępuje lokalnych polityk gmin, ale stanowi wspólne ramy dla współpracy i wdrażania wspólnych działań rozwojowych.

Proces przygotowania SRMW opierał się na szerokim partnerstwie samorządowym i rzeczywistej partycypacji społecznej. W prace zaangażowano wszystkie jednostki samorządu terytorialnego z obszaru metropolii, przedstawicieli organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, osoby eksperckie i mieszkańców.

Kluczową rolę odegrały grupy tematyczne, które pracowały w czterech obszarach strategicznych:

• Metropolia gospodarki – struktura gospodarki, przedsiębiorczość, potencjał inwestycyjny, innowacje i współpraca gospodarcza,
• Metropolia otwarta na ludzi – kapitał ludzki, społeczny i instytucjonalny oraz jakość życia mieszkańców,
• Metropolia w ruchu – system transportowy, zrównoważona mobilność, koncepcja metropolii 15-minutowej i bezpieczeństwo ruchu,
• Metropolia zrównoważona – środowisko, klimat, energetyka, system żywnościowy i adaptacja do zmian klimatu.

W pracach uczestniczyło łącznie ok. 160 osób, w tym przedstawiciele JST, NGO, środowiska naukowego i biznesu. Rada Metropolitalna, złożona z ekspertów, pełniła funkcję doradczą i opiniującą. Proces obejmował siedem etapów, pięć badań ankietowych i 29 spotkań warsztatowych, a jego koordynację prowadziło Stowarzyszenie „Metropolia Warszawa” wspólnie z Biurem Funduszy Europejskich i Polityki Rozwoju m.st. Warszawy.

Strategia określa wspólną wizję rozwoju metropolii jako spójnego, otwartego i zrównoważonego regionu, który oferuje wysoką jakość życia mieszkańcom, a samorządom – efektywne narzędzia współpracy. Wizja opiera się na czterech filarach:

1. Efektywne partnerstwo – rozwój współpracy między JST, wymiana doświadczeń i budowanie tożsamości metropolitalnej opartej na zaufaniu i wspólnych celach.
2. Wygodna przestrzeń – tworzenie wysokiej jakości przestrzeni publicznej, przeciwdziałanie wykluczeniu transportowemu i wdrażanie zasad projektowania uniwersalnego.
3. Elastyczna odporność – wzmacnianie odporności metropolii na kryzysy klimatyczne, gospodarcze i społeczne.
4. Konkurencyjna otwartość – budowanie pozycji metropolii warszawskiej w kraju i w Europie poprzez rozwój funkcji metropolitalnych, innowacyjność i atrakcyjne warunki życia oraz pracy.

Tak przyjęta wizja zakłada, że w 2040 roku Warszawa i otaczające ją gminy będą stanowiły zintegrowaną wspólnotę mieszkańców, dobrze skomunikowaną, przyjazną środowisku i otwartą na innowacje. Metropolia ma być miejscem, w którym nowoczesne technologie i zrównoważony rozwój idą w parze z dbałością o różnorodność społeczną i przyrodniczą. Kluczową rolę odgrywa zintegrowany transport publiczny, idea metropolii 15-minutowej oraz wysoka jakość przestrzeni publicznych.

Jednym z kierunków działań w ramach celu „Elastyczna odporność” jest budowa zrównoważonego systemu żywnościowego opartego w jak największym stopniu na zasobach wewnętrznych metropolii. Celem jest zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego mieszkańców i ograniczenie zależności od zewnętrznych dostaw.

Pełna samowystarczalność w produkcji żywności na tak dużym i dynamicznie rozwijającym się obszarze nie jest możliwa, jednak działania Strategii mają zmniejszać tę zależność i wzmacniać lokalne łańcuchy dostaw.

W ramach kierunku planuje się:

• opracowanie metropolitalnej polityki żywnościowej opartej na zasadzie „od pola do stołu”, promującej krótkie łańcuchy dostaw i niemarnowanie żywności,
• ochronę i racjonalne wykorzystanie wartościowych użytków rolnych i gleb (np. poprzez lokowanie farm fotowoltaicznych poza tymi terenami),
• rozwój systemu współpracy i wymiany informacji między uczestnikami rynku żywnościowego – producentami, pośrednikami, konsumentami i instytucjami,
• wsparcie rolnictwa miejskiego i wiejskiego, w tym nowoczesnych farm wertykalnych i systemów CEA (Controlled Environment Agriculture),
• promocję i wsparcie lokalnych producentów żywności oraz przedsiębiorstw społecznych działających w obszarze żywności,
• wykorzystanie zasad rolnictwa integrowanego, ekologicznego i permakultury dla budowy metropolitalnego systemu żywnościowego opartego na zrównoważonych praktykach.

Strategia będzie realizowana poprzez współpracę 69 gmin i 9 powiatów zrzeszonych w Stowarzyszeniu „Metropolia Warszawa”. Do czasu wejścia w życie ustawy metropolitalnej działania będą prowadzone w oparciu o porozumienia między JST, wspólne projekty oraz fundusze unijne (ZIT 2021–2027+, SUMP 2030+).

SRMW ma charakter elastyczny i otwarty – będzie podlegała aktualizacjom wraz ze zmianami uwarunkowań prawnych, społecznych i gospodarczych, pozostając kluczowym narzędziem wspólnego zarządzania rozwojem metropolii warszawskiej.

Photo: Egor Komarov on Unsplash

Zapoznaj się z treścią dokumentu.