Czas zatrzymać niekontrolowany rozwój biometanu w Europie

8 lipca 2025 roku ukazała się broszura kampanii StopTheBiomethaneRush, przygotowana przez międzynarodową koalicję organizacji społecznych, ekologicznych i rolniczych z całej Europy, w tym m.in. Green REV Institute, Changing Markets Foundation, Foodrise EU. Jej przesłanie jest jednoznaczne: zamiast bezrefleksyjnie wspierać rozwój produkcji biometanu, Unia Europejska powinna najpierw przeanalizować jego rzeczywiste skutki dla środowiska, społeczności lokalnych oraz zrównoważonego rolnictwa.

Biometan to oczyszczona forma biogazu, który powstaje między innymi z odpadów organicznych, odchodów zwierzęcych, resztek jedzenia czy roślin energetycznych. Rośliny energetyczne to specjalne gatunki uprawiane głównie do produkcji paliw odnawialnych, takich jak biogaz czy biomasa, np. kukurydza energetyczna, wierzba czy trawy wieloletnie. Po odpowiednim przetworzeniu biometan może być wprowadzany do sieci gazowej i zastępować gaz kopalny. Choć na pierwszy rzut oka brzmi to ekologicznie, w rzeczywistości produkcja biometanu na dużą skalę wiąże się z wieloma poważnymi problemami.

Broszura StopTheBiomethaneRush wskazuje, że unijny cel produkcji 35 miliardów metrów sześciennych biometanu rocznie do 2030 roku został wyznaczony na podstawie danych pochodzących głównie z branży, bez przeprowadzenia niezależnej analizy wpływu na środowisko, klimat i życie lokalnych społeczności. Co więcej, znacząca część biometanu ma pochodzić z odchodów zwierząt, co w praktyce wzmacnia i utrwala przemysłowy model hodowli zwierząt, generujący wysokie emisje gazów cieplarnianych oraz negatywnie wpływający na warunki życia zwierząt.

Aby przemysłowe zakłady biogazowe mogły funkcjonować rentownie, potrzebują stałych dostaw roślin energetycznych i obornika. W efekcie prowadzi to do monokulturowej uprawy roślin energetycznych, co negatywnie wpływa na bioróżnorodność i zajmuje ziemię, która mogłaby być przeznaczona na zrównoważoną produkcję żywności lub innych surowców niezbędnych do odejścia od gospodarki opartej na paliwach kopalnych. Co więcej, przemysłowa produkcja biogazu może sprzyjać rozwojowi większych ferm przemysłowych lub przynajmniej utrwalać ich obecny poziom, choć konieczne jest ograniczenie produkcji i konsumpcji produktów zwierzęcych, aby spełnić chociażby cele klimatyczne. Choć biogaz bywa promowany jako rozwiązanie problemów klimatycznych, sposób, w jaki uwzględnia się redukcję emisji pochodzących od zwierząt, a które stanowią dwie trzecie emisji rolniczych w UE, jest uproszczony i pomija pełen zakres negatywnych skutków przemysłowej hodowli, w tym ważne kwestie etyczne dotyczące warunków życia i traktowania zwierząt – wyjaśnia Barbara Wołk z Green REV Institute.

Ponadto, zakłady produkujące biometan powodują wzmożony ruch ciężarówek, hałas, zanieczyszczenie środowiska oraz ryzyko wycieków, a decyzje o ich lokalizacji często zapadają bez udziału mieszkańców. Rosnące zapotrzebowanie na surowce do produkcji biometanu prowadzi też do wypierania upraw żywności na rzecz roślin energetycznych, co zagraża bioróżnorodności i może powodować spekulacje ziemią. Dodatkowo nawet około 5% produkowanego biometanu może ulatniać się do atmosfery w formie metanu, gazu cieplarnianego aż 80 razy bardziej szkodliwego od dwutlenku węgla w krótkim okresie.

Koalicja StopTheBiomethaneRush, skupiająca organizacje z poziomu unijnego, krajowego i lokalnego, domaga się przeprowadzenia niezależnej oceny skutków realizacji strategii biometanowej UE, ograniczenia produkcji do poziomu ekologicznie i społecznie bezpiecznego, wykluczenia intensywnej hodowli zwierząt z systemu wsparcia, zapewnienia realnego udziału obywateli, obywatelek i samorządów w decyzjach oraz skupienia się na prawdziwej transformacji energetycznej, zamiast na pozorach „zielonego” przemysłu gazowego.

Koalicja nie odrzuca biometanu jako takiego. Przeciwnie, widzi jego rolę w przyszłym, zrównoważonym systemie energetycznym, ale tylko wtedy, gdy jest on produkowany lokalnie, na niewielką skalę i wyłącznie z nieuniknionych odpadów, w ramach agroekologicznych modeli rolnictwa.

Broszura dostępna jest online pod adresem https://foodrise.eu/stopthebiomethanerush/ i zawiera analizy naukowe, głosy mieszkańców i mieszkanek, infografiki oraz konkretne propozycje polityczne. W obliczu kryzysu klimatycznego Europa potrzebuje rozwiązań opartych na rzetelnych dowodach, a nie na interesach branży paliwowej. Biometan może być częścią transformacji, ale tylko jeśli będzie rozwijany odpowiedzialnie – w przeciwnym razie stanie się kolejnym problemem, zamiast rozwiązaniem.

Photo: Center of a biogas plant, aerial view by Julia Koblitz / Unsplash