Posiedzenie AGRIFISH wokół dywersyfikacji białek

Podczas najbliższego posiedzenia Rady ds. Rolnictwa i Rybołówstwa (AGRIFISH), które odbędzie się 14 lipca, Duńska Prezydencja w Radzie UE zainicjuje debatę na temat przyszłości źródeł białka w Europie. Wskazano dwa kluczowe pytania, które mają ukierunkować tę dyskusję: Jakie działania podejmują państwa członkowskie w celu dywersyfikacji źródeł białka do celów spożywczych i paszowych? oraz: jakie inicjatywy powinny zostać wdrożone na poziomie unijnym, by ten proces wspierać?

Jak podkreślono w dokumencie Rady UE, białko – jako niezbędny składnik odżywczy dla ludzi i zwierząt – odgrywa kluczową rolę w unijnym systemie żywnościowym. Zapewnienie stabilnych i odpornych łańcuchów dostaw ma dziś znaczenie strategiczne nie tylko z perspektywy bezpieczeństwa żywnościowego, lecz także zdrowia publicznego i ochrony środowiska.

W dokumencie zwrócono uwagę na wysokie uzależnienie UE od importu białek roślinnych – w szczególności śruty sojowej – mimo że aż 75% białek wykorzystywanych w paszach w sezonie 2022/2023 pochodziło z unijnej produkcji. Zależność ta wynika m.in. z ograniczonej dostępności ziemi uprawnej, mniejszej skali gospodarstw oraz mniej sprzyjających warunków glebowo-klimatycznych dla upraw białkowych. Mimo to, w ostatnich 15 latach udało się zwiększyć unijną produkcję roślin białkowych o 28%, co świadczy o potencjale dalszego rozwoju.

W odpowiedzi na te wyzwania, Komisja Europejska zapowiedziała w lutym 2025 r. opracowanie kompleksowego planu budowy bardziej samowystarczalnego, zrównoważonego i odpornego systemu białkowego w Europie. Plan ma integrować politykę rolną, badania naukowe i działania operacyjne w terenie, a jednocześnie wspierać dywersyfikację importu i rozwój rodzimych upraw takich jak groch, bób czy łubin. Alternatywne źródła białka mogą nie tylko wzmocnić bezpieczeństwo dostaw, ale również stanowić nowe źródło dochodu dla rolników i przemysłu spożywczego.

Istotną rolę w tym procesie odgrywa handel międzynarodowy. UE utrzymuje relacje z partnerami, takimi jak Mercosur, USA i Ukraina, jednak wojna w Ukrainie oraz napięcia geopolityczne pokazały, jak ważne jest uniezależnienie się od pojedynczych kierunków importu i budowa wewnętrznej odporności.

Warto również przypomnieć, że Parlament Europejski w październiku 2023 r. wezwał Komisję do przyjęcia Europejskiej Strategii Białkowej, a w ramach Dialogu Strategicznego nt. przyszłości rolnictwa (2024) pojawiła się rekomendacja opracowania planu działania na rzecz żywności roślinnej do 2026 r.

W tym kontekście dużą uwagę przyciąga Duńska Prezydencja, która może odegrać istotną rolę w kształtowaniu europejskiej polityki białkowej. Dania – jako pierwsze państwo na świecie – przyjęła narodowy plan działania na rzecz żywności roślinnej („Action Plan on Plant-Based Foods”), którego celem jest transformacja całego łańcucha żywnościowego: od produkcji, przez rozwój i dystrybucję, aż po zmianę nawyków konsumenckich. Plan ten łączy wsparcie finansowe, działania edukacyjne, zmiany legislacyjne oraz partnerstwo z sektorem rolnym, a jego realizacja jest wspierana szerokim porozumieniem politycznym i społecznym. W ramach swojej prezydencji Dania planuje promować podobne inicjatywy na poziomie całej UE – w tym powołanie wspólnego planu działania dla żywności roślinnej. Jednym z kluczowych wydarzeń w tym obszarze ma być szczyt „Plant Food Summit” w Kopenhadze, który będzie platformą do wymiany doświadczeń i inspirowania kolejnych państw członkowskich do wdrażania ambitnych strategii transformacji białkowej.

Photo: Süheyl Burak / Unsplash