Ministerialny projekt utrwala systemowe wykluczenie żywieniowe

Opublikowany 16 czerwca 2025 r. projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty nie uwzględnia rekomendacji przedstawionych w 2024 r. przez organizacje Green REV Institute i Future Food 4 Climate. Projekt nie odnosi się również do wystąpienia generalnego Rzecznika Praw Obywatelskich z 2024 r., w którym wskazano na konieczność zapewnienia równego dostępu do posiłków wszystkim dzieciom – niezależnie od ich potrzeb zdrowotnych, stosowanych diet leczniczych, alergii pokarmowych czy etycznych wyborów żywieniowych – oraz uwzględnienia dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i rozwojowymi.

W październiku 2024 r. Green REV Institute i Future Food 4 Climate przedstawiły propozycję nowelizacji obowiązującego rozporządzenia z 2016 r., wskazując m.in. na potrzebę codziennego dostępu do pełnowartościowych posiłków roślinnych w szkołach i przedszkolach. W 2025 r. przekazano także stanowisko dotyczące planowanej deregulacji rozporządzenia do Komisji ds. Deregulacji. Pomimo zgłoszonych postulatów i udziału w konsultacjach, propozycje te nie zostały uwzględnione w opublikowanym projekcie.

Projekt nie zawiera zapisów odnoszących się do zapewnienia dostępności i inkluzywności żywienia zbiorowego. Brakuje w nim mechanizmów umożliwiających pełne zastępowanie składników odzwierzęcych produktami roślinnymi. W projekcie przewidziano obowiązek serwowania mięsa dwa razy w tygodniu i ryby raz w tygodniu, co ogranicza możliwość przygotowywania posiłków zgodnych z dietą wegetariańską lub wegańską. W przypadku produktów mlecznych dopuszczono jedynie częściową ich zamianę – jedną z dwóch porcji dziennie można zastąpić napojem roślinnym. Sformułowanie dotyczące potraw przygotowanych na bazie nasion roślin strączkowych nie wskazuje, że mają to być dania w pełni roślinne. Projekt nie przewiduje również rozwiązań w zakresie współpracy z organizacjami społecznymi działającymi na rzecz zdrowia publicznego i praw dzieci.

W projekcie nie przewidziano przepisów umożliwiających dostosowanie żywienia do indywidualnych potrzeb zdrowotnych lub światopoglądowych uczniów. Zastosowane rozwiązania mogą prowadzić do ograniczenia dostępności posiłków dla dzieci stosujących diety eliminacyjne, w tym diety roślinne. Projekt nie odpowiada na zróżnicowane potrzeby żywieniowe uczniów i nie gwarantuje równego traktowania.

Green REV Institute i Federacja Bezpieczna Żywność opracowują wspólne stanowisko oraz apel do Ministerstwa Zdrowia o zmianę projektu rozporządzenia w kierunku zgodnym z rekomendacjami WHO, FAO i UNICEF w zakresie zdrowia dzieci oraz polityki żywnościowej opartej na zasadach włączenia społecznego.

Projekt został opublikowany na platformie Rządowego Centrum Legislacji i skierowany do konsultacji publicznych. Komentarze do projektu można zgłaszać za pośrednictwem strony: Rządowy Proces Legislacyjny. Pomimo formalnie rozpoczętego procesu konsultacyjnego, w treści projektu nie zawarto zapisów przewidujących mechanizm stałej współpracy z organizacjami społecznymi. Brakuje również odniesienia do opinii złożonych wcześniej przez podmioty społeczne, w tym stanowisk przekazywanych do Ministerstwa Zdrowia w 2024 i 2025 roku. Uwagi zgłoszone w ramach petycji, analiz czy ekspertyz nie zostały uwzględnione w treści dokumentu.

Brak przejrzystych odniesień do wcześniejszych konsultacji oraz nieuwzględnienie zgłoszonych propozycji utrudniają rzeczywiste włączenie organizacji społecznych w proces legislacyjny dotyczący żywienia dzieci i młodzieży w placówkach oświatowych.

Photo: Renaud Confavreux / Unsplash