Co dalej ze szkolnymi stołówkami?

Choć konsultacje publiczne projektu rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia dotyczącego zasad żywienia w szkołach zakończyły się 18 lipca 2025 r., do dziś nie opublikowano informacji o ostatecznym kształcie przepisów. W związku z brakiem komunikacji i przedłużającym się procesem legislacyjnym, Green REV Institute oraz Federacja Bezpieczna Żywność zwróciły się do Ministry Zdrowia, Jolanty Sobierańskiej-Grendy z apelem o wyjaśnienie, na jakim etapie znajdują się prace nad rozporządzeniem. W odpowiedzi resort poinformował, że wszystkie zgłoszone stanowiska zostały „dokładnie rozpatrzone”, jednak nie podał żadnych szczegółów dotyczących dalszych działań ani planowanego terminu publikacji nowej wersji projektu.

Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia z 16 czerwca 2025 r. wzbudził duże emocje wśród środowisk zajmujących się zdrowiem publicznym, edukacją i zrównoważonym żywieniem. Dokument, który ma regulować grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w szkołach oraz wymagania dla posiłków w żywieniu zbiorowym, od początku budził kontrowersje. Wiele osób eksperckich zwracało uwagę, że proponowane przepisy nie tylko nie odpowiadają współczesnej wiedzy naukowej, ale mogą pogłębić problem wykluczenia żywieniowego wśród uczniów.

Green REV Institute i Federacja Bezpieczna Żywność, wraz z ponad 80 organizacjami społecznymi i naukowymi, przedstawiły w toku konsultacji obszerne stanowisko, wskazując na ryzyka zdrowotne, środowiskowe i społeczne. Zwrócono uwagę, że projekt w obecnym kształcie wymusza podawanie mięsa dwa razy w tygodniu, ryb raz w tygodniu oraz codziennie dwóch porcji nabiału, dopuszczając jedynie jedną roślinną alternatywę. Takie rozwiązanie nie tylko ogranicza prawo do wyboru, ale także wyklucza uczniów i uczennice stosujące diety roślinne, eliminacyjne lub wynikające z przekonań religijnych.

W odpowiedzi przesłanej przez Departament Zdrowia Publicznego resort zapewnił, że „wszystkie stanowiska zgłoszone w toku konsultacji zostały zaprezentowane ekspertom uczestniczącym w pracach nad opracowaniem aktu oraz dokładnie zbadane, ocenione i rozpatrzone”. Ministerstwo podkreśliło również, że z uwagi na znaczną liczbę uwag proces legislacyjny uległ wydłużeniu, a aktualne informacje mają zostać opublikowane na stronie Rządowego Procesu Legislacyjnego.

Z perspektywy organizacji społecznych taka odpowiedź nie rozwiewa wątpliwości. Wciąż nie wiadomo, czy postulaty dotyczące równego traktowania, zdrowia dzieci i zrównoważonego modelu żywienia zostały uwzględnione, ani kiedy projekt trafi do dalszych etapów procedowania.

W kontekście rosnącej liczby dzieci z nadwagą, nietolerancjami pokarmowymi i coraz większej świadomości ekologicznej młodego pokolenia, model żywienia szkolnego powinien odpowiadać na wyzwania zdrowotne i klimatyczne współczesności. Tymczasem proponowane przepisy utrwalają przestarzały model oparty na produktach odzwierzęcych, ignorując aktualną wiedzą naukową i rekomendacje międzynarodowych organizacji zdrowotnych.

Eksperci od lat ostrzegają, że nadmierne spożycie produktów odzwierzęcych stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) już w 2015 roku zaklasyfikowała mięso przetworzone, takie jak wędliny czy parówki, do grupy 1 czynników rakotwórczych – obok tytoniu i azbestu. Czerwone mięso uznano za „prawdopodobnie rakotwórcze” (grupa 2A).

Dieta bogata w produkty mięsne i nabiał zwiększa ryzyko chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. Najnowsze raporty UNICEF wskazują, że po raz pierwszy w historii więcej dzieci na świecie jest zagrożonych otyłością niż niedożywieniem. W Polsce problem ten dotyczy już ponad jednej trzeciej uczniów.

Dodatkowym zagrożeniem jest rosnąca antybiotykooporność. Mięso i nabiał wykorzystywane w żywieniu zbiorowym często pochodzą z ferm wielkotowarowych, w których powszechnie stosuje się antybiotyki. Zjawisko to – uznane przez WHO za jedno z największych globalnych zagrożeń zdrowotnych – może w przyszłości utrudnić leczenie infekcji i osłabić skuteczność terapii medycznych.

Brak informacji o dalszym przebiegu prac nad rozporządzeniem budzi uzasadniony niepokój. Organizacje społeczne apelują o transparentność procesu legislacyjnego oraz realny dialog z przedstawicielami środowisk, których dotyczy wprowadzane prawo. Otwarta współpraca między resortem zdrowia, ekspertami i organizacjami społecznymi mogłaby przyczynić się do stworzenia przepisów, które rzeczywiście wspierają zdrowie publiczne, równość i edukację żywieniową.

Los projektu rozporządzenia wciąż pozostaje niepewny. Tymczasem stawką są nie tylko szkolne menu, lecz także zdrowie setek tysięcy dzieci w całym kraju. Zrównoważone, włączające i oparte na wiedzy naukowej zasady żywienia w szkołach to nie postulat ideowy, lecz konieczność wynikająca z troski o zdrowie najmłodszych i ich przyszłość.

Przeczytaj treść apelu: Apel do Ministry Zdrowia

Photo: Annie Spratt / Unsplash