UE finansuje pomoc, a żywność znika. Śledztwo w sprawie programu FEPŻ

Już w pierwszych miesiącach realizacji programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową 2021–2027 w Polsce pojawiły się kontrowersje. Prokuratura Europejska w Katowicach wszczęła pierwsze w kraju śledztwo w sprawie wyłudzeń środków unijnych. Część żywności przeznaczonej dla osób potrzebujących miała być sprzedawana przez członków zorganizowanej grupy przestępczej powiązanej z Kościołem Starokatolickim. Proceder trwał od maja 2024 roku do lipca 2025 roku i dotyczył nadużyć przy realizacji umów zawartych przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) ze związkiem wyznaniowym.

Program FEPŻ, realizowany przez KOWR, a zarządzany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, ma zapewniać pomoc żywnościową oraz usługi towarzyszące osobom w trudnej sytuacji materialnej, w tym osobom dotkniętym ubóstwem, wykluczeniem społecznym, uchodźcom i bezdomnym. W programie KOWR pełni podwójną rolę: beneficjenta i instytucji pośredniczącej. Jako beneficjent odpowiada za przeprowadzenie przetargów na zakup artykułów spożywczych. Jako instytucja pośrednicząca kontroluje i rozlicza umowy z wykonawcami oraz dba o jakość żywności przekazywanej potrzebującym. Realizuje też wypłaty dla organizacji partnerskich z tytułu kosztów administracyjnych, transportu i magazynowania oraz działań towarzyszących. Finansowaniem objęte są również koszty gromadzenia, transportu, magazynowania i dystrybucji żywności pochodzącej z darowizn.

Jak ustaliła Prokuratura Europejska, grupa przestępcza fałszowała dokumenty i sprzedawała część dostaw. Żywność trafiała do sprzedaży zarówno w kraju, jak i za granicą. W ramach programu przewidziano nieodpłatną dystrybucję ponad 2 500 ton żywności o wartości blisko 16 mln zł oraz ponad 2,2 mln zł na koszty administracyjne, magazynowe i transportowe – podała Śląska Policja. Przedmiotem śledztwa będzie ustalenie skali działania przestępców i kwot wyłudzonych. Zatrzymano sześć osób, którym postawiono zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej, oszustwa i fałszowania dokumentów. Zabezpieczony majątek obejmuje nieruchomości o wartości około 350 tys. euro oraz udziały w prywatnej spółce warte 117,5 tys. euro.

Po ujawnieniu procederu Green REV Institute skierowała wnioski o udostępnienie informacji publicznej do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz KOWR. Chodzi o działania kontrolne wobec Kościoła Starokatolickiego, który od 2021 roku był partnerem przy dystrybucji żywności. Organizacja domaga się danych o liczbie i zakresie kontroli transportu, magazynowania i dystrybucji, protokołów, raportów, analiz oraz dokumentacji działań towarzyszących, takich jak warsztaty i szkolenia – w tym programów, agend, zdjęć i list osób uczestniczących.

Wnioski dotyczą działań KOWR ujawnionych w komunikacie z 23 lipca 2025 roku, gdy wstrzymano przekazywanie żywności, złożono zawiadomienie do prokuratury i wypowiedziano umowy z Kościołem Starokatolickim. Green REV Institute podkreśla, że pełna dokumentacja pozwoli zweryfikować skuteczność nadzoru nad partnerami programu FEPŻ.

Sprawa programu FEPŻ ujawnia poważne luki w kontroli publicznych środków. Green REV Institute domaga się przejrzystości działań instytucji odpowiedzialnych za dystrybucję żywności. Jak na razie najważniejsze pytanie pozostaje bez odpowiedzi: czy pomoc faktycznie trafia do potrzebujących, czy znika po drodze?

Przeczytaj także:

List Otwarty ws. FE na Pomoc Żywnościową 2021-2027

Odpowiedź Ministerstwa ws. programu FE Pomoc Żywnościowa

Pomoc Żywnościowa jako paliwo dla kryzysu klimatycznego?

Apel do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej ws. pomocy żywnościowej

Odpowiedź Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej ws. FE Pomoc Żywnościowa

Photo: Multimedia Centre European Parliament